మహాభారతం: ద్రోణ పర్వం - పద్మవ్యూహం మరియు గురుద్రోహుని పతనం

ద్రోణ పర్వం: గురువైన సేనాపతిభీష్మ పితామహుడు అంపశయ్యపైకి చేరడంతో, కౌరవ సైన్యం నాయకత్వం లేకుండా బలహీనపడింది. దుర్యోధనుడు, తన ఆచార్యుడైన ద్రోణుని వద్దకు వెళ్లి, సర్వసైన్యాధ్యక్ష బాధ్యతలు స్వీకరించమని వేడుకుంటాడు. ద్రోణుడు, ఒక షరతుపై అంగీకరిస్తాడు: "నేను నా పూర్తి శక్తితో పోరాడతాను. కానీ, నువ్వు నాకు ఒక కోరిక తీర్చాలి. నా ఎదుట పడకుండా ఉన్నంతవరకు, నేను పాండవులలో ఎవరినైనా ఓడించగలను. ధర్మరాజును సజీవంగా పట్టి, నీకు అప్పగిస్తాను" అని అంటాడు.ద్రోణుడి ఉద్దేశ్యం, ధర్మరాజును బంధించి, యుద్ధాన్ని ఆపవచ్చని. కానీ దుర్యోధనుడి దుర్బుద్ధి వేరు. ధర్మరాజును సజీవంగా బంధించి, అతనితో మళ్ళీ జూదమాడించి, అవమానించి, తిరిగి అడవులకు పంపవచ్చని ఆశిస్తాడు. ద్రోణుడు సేనాపతిగా బాధ్యతలు స్వీకరించిన వార్త, పాండవ శిబిరంలో కలవరాన్ని సృష్టిస్తుంది.ద్రోణుని ప్రతాపం (11వ, 12వ రోజులు)యుద్ధం యొక్క 11వ రోజు, ద్రోణుడు తన గురుత్వాన్ని, అస్త్రవిద్యా నైపుణ్యాన్ని ప్రదర్శిస్తాడు. ఆయన దాటికి పాండవ సైన్యం తల్లడిల్లిపోతుంది. ధర్మరాజును బంధించాలనే లక్ష్యంతో, ద్రోణుడు పదేపదే అతనిపై దాడి చేస్తాడు. కానీ, ప్రతిసారీ అర్జునుడు అడ్డుగా నిలిచి, గురువుతో పోరాడి, ధర్మరాజును కాపాడుతుంటాడు. రెండు రోజుల పాటు, ద్రోణుడు ఒక ప్రళయకాల రుద్రునిలా పోరాడినా, అర్జునుడు ఉన్నంతవరకు ధర్మరాజును బంధించడం సాధ్యం కాదని కౌరవులకు అర్థమవుతుంది.పద్మవ్యూహం మరియు అభిమన్యుని వీరమరణం (13వ రోజు)13వ రోజు ఉదయం, దుర్యోధనుడు, శకుని, కర్ణుడు ఒక కుట్ర పన్నుతారు. అర్జునుడిని ప్రధాన యుద్ధరంగం నుండి దూరంగా తీసుకువెళ్ళాలి. వారి పథకం ప్రకారం, త్రిగర్త దేశపు రాజు సుశర్మ, అతని సోదరులు (సంశప్తకులు) అర్జునుడిని యుద్ధానికి ఆహ్వానించి, "అర్జునా! మాతో యుద్ధం చేసి గెలువు, లేదా ఓడిపోయానని ఒప్పుకో" అని సవాలు విసిరి, దక్షిణ దిక్కుగా తీసుకుపోతారు. అర్జునుడు వారి సవాలును స్వీకరించి, వారితో యుద్ధానికి వెళతాడు.అర్జునుడు దూరంగా వెళ్ళాడని నిర్ధారించుకున్నాక, ద్రోణుడు తన అత్యంత భయంకరమైన, అభేద్యమైన వ్యూహాలలో ఒకటైన పద్మవ్యూహాన్ని (లేదా చక్రవ్యూహం) రచిస్తాడు. వేల రేకులతో వికసించిన పద్మం ఆకారంలో ఉండే ఈ వ్యూహాన్ని ఛేదించడం దాదాపు అసాధ్యం. ఆ వ్యూహ ద్వారం వద్ద, దుర్యోధనుని బావమరిది అయిన జయద్రథుడు శివుని వరం చేత కాపలాగా ఉంటాడు.పద్మవ్యూహాన్ని చూసి పాండవ సైన్యం భయభ్రాంతులకు గురవుతుంది. పాండవులలో అర్జునుడికి తప్ప, మరెవరికీ ఆ వ్యూహాన్ని పూర్తిగా ఛేదించడం తెలియదు. ధర్మరాజు నిస్సహాయ స్థితిలో ఉండగా, అర్జునుని కుమారుడు, పదహారేళ్ళ బాలుడు, వీరుడైన అభిమన్యుడు ముందుకు వస్తాడు. "పితామహా! నాకు ఈ వ్యూహంలోకి ప్రవేశించడం మాత్రమే తెలుసు. కానీ, బయటకు రావడం తెలియదు. మా తండ్రిగారు, నేను తల్లి కడుపులో ఉన్నప్పుడు ఈ విద్యను వివరిస్తుండగా, మధ్యలో మా అమ్మ నిద్రలోకి జారుకుంది. దాంతో నేను బయటకు రావడం నేర్చుకోలేకపోయాను. నేను దారి చూపిస్తాను, మీరు నా వెంటే వచ్చి, వ్యూహాన్ని విస్తరించండి" అని ధైర్యంగా చెబుతాడు.వేరే మార్గం లేక, ధర్మరాజు అంగీకరిస్తాడు. భీముడు, ధృష్టద్యుమ్నుడు వంటి యోధులు "నీవు దారి చూపించు, మేము నీ వెంటే ఉంటాం" అని మాట ఇస్తారు.అభిమన్యుడు సింహంలా గర్జిస్తూ, కౌరవ సైన్యంపై విరుచుకుపడి, పద్మవ్యూహంలోకి దూసుకుపోతాడు. అతని ధాటికి కౌరవ సేన ఛిన్నాభిన్నమవుతుంది. ద్రోణుడు, కర్ణుడు వంటి మహారథులే అతని వేగానికి నివ్వెరపోతారు. అభిమన్యుడు లోపలికి ప్రవేశించగానే, అతని వెనుక పాండవులు కూడా ప్రవేశించడానికి ప్రయత్నిస్తారు. కానీ, శివుని వరగర్వంతో ఉన్న జయద్రథుడు, ఒక్కడే వారిని అడ్డుకుని, వ్యూహ ద్వారం వద్ద నిలబెడతాడు. అర్జునుడు తప్ప, మిగిలిన నలుగురు పాండవులను ఒక్కరోజు పాటు అడ్డుకోగల వరం అతనికి ఉంది.అభిమన్యుడు వ్యూహంలో ఒంటరివాడైపోతాడు. అయినా, ఆ సింహకిశోరం వెనుదిరగలేదు. తన దారికి అడ్డొచ్చిన యోధులందరినీ ఓడిస్తాడు. దుర్యోధనుడిని మూర్ఛపోయేలా కొడతాడు. కర్ణుడిని పారిపోయేలా చేస్తాడు. శల్యుడిని విరథుడిని చేస్తాడు. ఒంటరి బాలుడి చేతిలో మహారథులందరూ ఓడిపోవడం చూసి, దుర్యోధనుడు ద్రోణుని వద్దకు వెళ్లి, "ఆచార్యా! ఈ బాలుడిని జయించే ఉపాయం చెప్పండి" అని అడుగుతాడు.అప్పుడు, ద్రోణుడు, కర్ణుడు, కృపుడు, అశ్వత్థామ, దుర్యోధనుడు, దుశ్శాసనుడి కుమారుడు, శకుని - ఈ ఏడుగురు మహారథులు కలిసి, యుద్ధనీతిని పూర్తిగా ఉల్లంఘించి, ఒకేసారి అభిమన్యుడిపై దాడి చేస్తారు. కర్ణుడు వెనుక నుండి వచ్చి, అభిమన్యుని విల్లును విరుస్తాడు. కృపాచార్యుడు అతని సారథిని, గుర్రాలను చంపుతాడు. నిరాయుధుడైన అభిమన్యుడు, రథచక్రాన్ని చేతబట్టి, దానినే ఆయుధంగా చేసుకుని, గిరగిరా తిప్పుతూ పోరాడతాడు. ఆ చక్రం కూడా ముక్కలయ్యాక, ఖడ్గంతో యుద్ధం చేస్తాడు. చివరికి, అలసిపోయిన ఆ బాలుడిపై, ఏడుగురూ కలిసి దాడి చేసి, దుశ్శాసనుని కుమారుడు గదతో అతని తలపై మోది, కిరాతకంగా సంహరిస్తారు. ధర్మం ఆ రోజు మరణించింది.అర్జునుని ప్రతీకారం (14వ రోజు)ఆ సాయంత్రం, సంశప్తకులను ఓడించి శిబిరానికి తిరిగి వచ్చిన అర్జునుడు, అభిమన్యుని మరణవార్త విని కుప్పకూలిపోతాడు. తన కుమారుడిని అధర్మంగా, అన్యాయంగా చంపారని, దానికి జయద్రథుడే ప్రధాన కారణమని తెలుసుకుని, క్రోధంతో రగిలిపోతాడు. ఆ పుత్రశోకంలో, అర్జునుడు ఒక భీషణ ప్రతిజ్ఞ చేస్తాడు: "రేపు సూర్యాస్తమయం లోపు, నేను ఆ నీచుడైన జయద్రథుడిని సంహరిస్తాను. అలా చేయలేకపోతే, నేనే అగ్నిప్రవేశం చేసి, ఆత్మాహుతి చేసుకుంటాను."ఈ ప్రతిజ్ఞ కౌరవ శిబిరంలో ఆనందాన్ని, పాండవ శిబిరంలో ఆందోళనను నింపింది. 14వ రోజు, ద్రోణుడు జయద్రథుడిని కాపాడటానికి ఒక అద్భుతమైన, సంక్లిష్టమైన వ్యూహాన్ని రచిస్తాడు. సైన్యం వెనుక, దాదాపు పన్నెండు మైళ్ళ దూరంలో జయద్రథుడిని దాచిపెడతాడు.శ్రీకృష్ణుని సారథ్యంలో, అర్జునుడు జయద్రథుని వేటను ప్రారంభిస్తాడు. అది యుద్ధంలా లేదు, ఒక ప్రళయంలా ఉంది. అర్జునుడు తన దారికి అడ్డొచ్చిన లక్షలాది సైనికులను సంహరిస్తూ ముందుకు సాగుతాడు. ద్రోణుడు, కర్ణుడు, కృపుడు వంటి మహారథులందరూ అతడిని అడ్డుకోవడానికి ప్రయత్నించి, ఓడిపోతారు.సూర్యాస్తమయం సమీపిస్తోంది. జయద్రథుడు ఇంకా చాలా దూరంలో, సురక్షితంగా ఉన్నాడు. పాండవ శిబిరంలో ఆందోళన పెరుగుతోంది. అప్పుడు, శ్రీకృష్ణుడు తన మాయను ప్రయోగిస్తాడు. తన సుదర్శన చక్రంతో సూర్యుడిని కప్పివేసి, ఒక కృత్రిమ సూర్యాస్తమయాన్ని సృష్టిస్తాడు.చీకటి పడటంతో, యుద్ధం ఆగిపోయిందని, అర్జునుడు ఓడిపోయాడని కౌరవులు సంబరాలు చేసుకుంటారు. జయద్రథుడు కూడా, అర్జునుని ఆత్మాహుతిని చూడాలన్న కుతూహలంతో, తన సురక్షిత స్థానం నుండి బయటకు వస్తాడు. సరిగ్గా అదే క్షణంలో, శ్రీకృష్ణుడు తన మాయను తొలగిస్తాడు. సూర్యుడు మళ్ళీ ప్రకాశిస్తాడు. "అర్జునా! అదిగో సూర్యుడు! అదిగో నీ శత్రువు! నీ ప్రతిజ్ఞ నెరవేర్చుకో!" అని కృష్ణుడు గర్జిస్తాడు.ఏమీ అర్థం కాని స్థితిలో ఉన్న జయద్రథుడు తేరుకునేలోపే, అర్జునుడు ఒక దివ్యాస్త్రాన్ని సంధించి, అతని శిరస్సును ఖండిస్తాడు. కృష్ణుని సూచన మేరకు, ఆ తల నేలపై పడకుండా, దూరంగా తపస్సు చేసుకుంటున్న జయద్రథుని తండ్రి వృద్ధక్షత్రుని ఒడిలో పడేలా చేస్తాడు. ఉలిక్కిపడి లేచిన వృద్ధక్షత్రుని ఒడిలో నుండి ఆ తల నేలపై పడగానే, అతనికి ఉన్న వరం (శాపం) ప్రకారం, అతని తల వెయ్యి ముక్కలవుతుంది. ఈ విధంగా, అర్జునుని భీషణ ప్రతిజ్ఞ నెరవేరుతుంది.ఘటోత్కచుని మరణంజయద్రథ వధ తర్వాత కూడా, ఆ రోజు యుద్ధం రాత్రిపూట కొనసాగుతుంది. చీకటి పడటంతో, రాక్షస వంశీయుడైన భీముని కుమారుడు, ఘటోత్కచుడు, తన మాయాశక్తులతో కౌరవ సైన్యంపై విరుచుకుపడతాడు. ఆకాశం నుండి అగ్ని వర్షం, రాళ్ల వర్షం కురిపిస్తూ, అదృశ్యంగా ఉంటూ, లక్షలాది సైనికులను సంహరిస్తాడు. అతని ధాటికి కౌరవ సేన కకావికలమైపోతుంది.ఘటోత్కచుడిని ఆపడం ఎవరి తరమూ కాదని గ్రహించిన దుర్యోధనుడు, కర్ణుడి వద్దకు పరుగున వెళ్లి, అతడిని ఎలాగైనా ఆపమని వేడుకుంటాడు. కర్ణుడి వద్ద ఇంద్రుడు ప్రసాదించిన, ఒక్కసారి మాత్రమే ప్రయోగించగల, అమోఘమైన 'శక్తి' ఆయుధం ఉంది. దానిని అతను తన ప్రధాన శత్రువైన అర్జునుడిని సంహరించడానికి దాచుకున్నాడు. కానీ, ఘటోత్కచుడి నుండి కౌరవ సైన్యాన్ని కాపాడటానికి, வேறு దారిలేక, కర్ణుడు ఆ శక్తి ఆయుధాన్ని ఘటోత్కచుడిపై ప్రయోగిస్తాడు.ఆ దివ్యాస్త్రం నేరుగా ఘటోత్కచుడి గుండెల్లోకి దూసుకుపోతుంది. తాను మరణిస్తున్నానని గ్రహించిన ఘటోత్కచుడు, తన తండ్రికి, పాండవులకు చివరిసారిగా సహాయపడాలని, తన శరీరాన్ని పర్వతమంత పెంచి, కౌరవ సైన్యంపై పడతాడు. ఆ దెబ్బకు, ఒక అక్షౌహిణి సైన్యం అతని కింద నలిగి మరణిస్తుంది.పాండవ శిబిరమంతా దుఃఖంలో మునిగిపోగా, ఒక్క శ్రీకృష్ణుడు మాత్రం ఆనందంతో నాట్యం చేస్తాడు. అది చూసి అర్జునుడు ఆశ్చర్యపడగా, కృష్ణుడు, "అర్జునా! కర్ణుడి వద్ద ఆ శక్తి ఆయుధం ఉన్నంతవరకు, నిన్ను ఎవరూ రక్షించలేరు. దానిని ఎదుర్కోవడం సాధ్యం కాదు. ఈ రోజు ఘటోత్కచుడు తన ప్రాణాలను అర్పించి, నిన్ను కాపాడాడు. ఇప్పుడు కర్ణుడు సామాన్య యోధుడితో సమానం. నీకు విజయం తథ్యం" అని వివరిస్తాడు.ద్రోణుని మరణం (15వ రోజు)15వ రోజు, ద్రోణుడు తన కుమారుడైన అశ్వత్థామ మరణించాడని భావించి, తీవ్రమైన క్రోధంతో, విచక్షణారహితంగా పోరాడుతాడు. బ్రహ్మాస్త్రం వంటి దివ్యాస్త్రాలను ప్రయోగించి, పాండవ సైన్యాన్ని నాశనం చేస్తుంటాడు. ద్రోణుడు చేతిలో విల్లు ఉన్నంతవరకు అతడిని జయించడం అసాధ్యమని శ్రీకృష్ణుడు గ్రహిస్తాడు. ఆయనను అస్త్రసన్యాసం చేయించడమే ఏకైక మార్గమని నిర్ణయిస్తాడు.కృష్ణుని సూచన మేరకు, భీముడు, కౌరవ సైన్యంలో ఉన్న "అశ్వత్థామ" అనే పేరు గల ఏనుగును చంపి, గట్టిగా, "అశ్వత్థామ హతః! అశ్వత్థామ హతః!" (అశ్వత్థామ చనిపోయాడు!) అని అరుస్తాడు.ఆ మాటలు విన్న ద్రోణుడు, మొదట నమ్మడు. కానీ, తన కుమారుడి నుండి ఎటువంటి ప్రతిస్పందన రాకపోవడంతో, అతని మనసులో అనుమానం మొదలవుతుంది. నిజాన్ని నిర్ధారించుకోవడానికి, అతను సత్యవంతుడైన ధర్మరాజు వద్దకు వస్తాడు. "యుధిష్ఠిరా! నిజం చెప్పు, నా కుమారుడు బ్రతికే ఉన్నాడా?" అని అడుగుతాడు.అప్పటికే, కృష్ణుడి చేత ప్రేరేపించబడిన ధర్మరాజు, అయిష్టంగానే, "అశ్వత్థామ హతః... కుంజరః" (అశ్వత్థామ చనిపోయాడు... ఏనుగు) అని అంటాడు. అయితే, అతను 'కుంజరః' అనే పదాన్ని పలికేసరికి, శ్రీకృష్ణుడు తన పాంచజన్యాన్ని పూరించడంతో, ఆ శబ్దంలో ఆ చివరి పదం ద్రోణుడికి వినిపించదు.'అశ్వత్థామ చనిపోయాడు' అనే మాట సత్యహరిశ్చంద్రుడైన ధర్మరాజు నోటివెంట వినగానే, ద్రోణాచార్యుడు కుప్పకూలిపోతాడు. జీవితంపై ఆశ కోల్పోయి, తన ఆయుధాలను కింద పడేసి, రథంపైనే యోగసమాధిలోకి వెళ్ళిపోతాడు.అదే అదనుగా, ద్రోణుడిని చంపడానికే పుట్టినవాడైన పాంచాల రాకుమారుడు ధృష్టద్యుమ్నుడు, కత్తితో ద్రోణుని రథంపైకి దూకుతాడు. అర్జునుడు, సాత్యకి వంటి వారు, "వద్దు! గురువును, నిరాయుధుడిని చంపవద్దు!" అని అరిచినా వినకుండా, ధృష్టద్యుమ్నుడు యోగసమాధిలో ఉన్న ద్రోణాచార్యుని శిరస్సును ఖండిస్తాడు. ఆ విధంగా, ఒక మహాగురువు పతనం అధర్మంగా జరుగుతుంది.ద్రోణుని మరణంతో, కౌరవ సైన్యం తమ రెండవ మహాసేనానిని కూడా కోల్పోతుంది. ఈ వార్త విని, అశ్వత్థామ ప్రతీకారంతో రగిలిపోతాడు. పాండవ సైన్యంపై నారాయణాస్త్రాన్ని ప్రయోగిస్తాడు. ఈ అస్త్రానికి ఎదురు నిలిస్తే నాశనం తప్పదని తెలిసిన కృష్ణుడు, పాండవ సైన్యం మొత్తాన్ని ఆయుధాలు విడిచి, అస్త్రానికి నమస్కరించమని ఆదేశిస్తాడు. అందరూ అలాగే చేయడంతో, అస్త్రం శాంతిస్తుంది.ద్రోణ పర్వం, యుద్ధంలో జరిగిన అత్యంత విషాదకరమైన, అధర్మమైన సంఘటనలకు సాక్షిగా నిలిచి, తదుపరి ఘట్టానికి దారితీస్తుంది.