మహాభారతం: అనుశాసనిక పర్వం - భీష్ముని తుది ఉపదేశం మరియు స్వర్గారోహణ

అనుశాసనిక పర్వం: జ్ఞాన ప్రవాహ కొనసాగింపుశాంతి పర్వంలో భీష్మ పితామహుని నుండి రాజధర్మ, ఆపద్ధర్మ, మరియు మోక్షధర్మాల గురించి విస్తృతమైన ఉపదేశాన్ని పొందిన తర్వాత, ధర్మరాజు మనస్సులోని దుఃఖం, అపరాధ భావన తొలగిపోయాయి. అతని హృదయం శాంతించింది, మరియు రాజ్యాన్ని పరిపాలించాలనే కర్తవ్య దీక్ష బలపడింది. అయినప్పటికీ, అతనిలోని జ్ఞానతృష్ణ తీరలేదు. మానవ జీవితానికి, సమాజానికి సంబంధించిన మరిన్ని సూక్ష్మమైన ధర్మాలను తెలుసుకోవాలనే ఆసక్తితో, పాండవులు, శ్రీకృష్ణునితో కలిసి, మరుసటి రోజు కూడా అంపశయ్యపై ఉన్న భీష్ముని వద్దకు వెళ్లారు.యుధిష్ఠిరుడు, భీష్ముని పాదాలకు నమస్కరించి, "పితామహా! మీ ఉపదేశం నాలోని అజ్ఞానాన్ని పారద్రోలింది. అయినప్పటికీ, ఇంకా కొన్ని సందేహాలు మిగిలి ఉన్నాయి. దానం యొక్క ప్రాముఖ్యత, దాని విధి విధానాలు, పితృదేవతలను తృప్తిపరిచే మార్గాలు, మరియు గృహస్థ ధర్మాల గురించి దయచేసి వివరించండి" అని వినయంగా అడిగాడు.చిరునవ్వుతో, భీష్ముడు తన తుది ఉపదేశాన్ని ప్రారంభించాడు. ఈ ఉపదేశం, శాంతి పర్వానికి ఒక అనుబంధంలా, మరింత ఆచరణాత్మకమైన, దైనందిన జీవితానికి సంబంధించిన ధర్మాలను వివరిస్తుంది.దాన ధర్మం: ఇవ్వడంలో ఉన్న గొప్పతనంభీష్ముడు దానం యొక్క ప్రాముఖ్యతను వివరిస్తూ ఇలా అన్నాడు: "నాయనా! సంపాదించడం ఎంత ముఖ్యమో, దానిని సత్పాత్రులకు దానం చేయడం కూడా అంతే ముఖ్యం. దానం చేయడం వలన పాపాలు నశించి, పుణ్యం లభిస్తుంది. ఇహలోకంలో కీర్తి, పరలోకంలో సద్గతులు కలుగుతాయి. అయితే, దానం చేసేటప్పుడు కొన్ని విషయాలు గుర్తుంచుకోవాలి."సత్పాత్ర దానం: "దానం ఎల్లప్పుడూ యోగ్యుడైన వ్యక్తికి (సత్పాత్రునికి) చేయాలి. వేదవిదుడైన బ్రాహ్మణుడికి, పేదవారికి, వికలాంగులకు, మరియు అవసరంలో ఉన్నవారికి చేసే దానం ఉత్తమమైనది. దుర్మార్గులకు, సోమరులకు చేసే దానం వలన పుణ్యం రాకపోగా, పాపం చుట్టుకుంటుంది."దానంలో రకాలు: "దానాలలో అనేక రకాలు ఉన్నాయి. వాటిలో కొన్ని అత్యంత శ్రేష్ఠమైనవి."అన్నదానం: "ఆకలితో ఉన్నవారికి అన్నం పెట్టడం కంటే గొప్ప దానం లేదు. అన్నం ప్రాణంతో సమానం."గోదానం: "ఆవును దానం చేయడం వలన, ఆ ఆవు శరీరంలో ఎన్ని రోమాలు ఉంటాయో, అన్ని సంవత్సరాల పాటు దాత స్వర్గలోకంలో సుఖపడతాడు. ఆవు పాలు, పెరుగు, నెయ్యి యజ్ఞయాగాదులకు, దేవతలకు అవసరం. కనుక గోదానం మహత్తరమైనది."భూదానం: "జీవనాధారం కోసం పేదవారికి భూమిని దానం చేయడం కూడా గొప్ప పుణ్యకార్యం."వస్త్ర, జల, దీప దానాలు: "వస్త్రాలు లేనివారికి వస్త్రాలు, దాహంతో ఉన్నవారికి నీరు, చీకటిలో ఉన్నవారికి దీపాన్ని దానం చేయడం కూడా ఎంతో పుణ్యాన్ని ఇస్తుంది."దానం చేసే విధానం: "దానం చేసేటప్పుడు, గర్వం లేకుండా, వినయంతో, శ్రద్ధతో చేయాలి. 'నేను దానం చేస్తున్నాను' అనే అహంకారం ఉండకూడదు. కుడి చేత్తో ఇస్తే, ఎడమ చేతికి కూడా తెలియకూడదు. ప్రత్యుపకారం ఆశించకుండా చేసే దానమే ఉత్తమమైనది."ఈ విధంగా, భీష్ముడు దానధర్మాల గురించి, వాటి వలన కలిగే పుణ్యఫలాల గురించి అనేక ఉదాహరణలతో, కథలతో వివరించాడు.ఇతర ధర్మాలు మరియు నీతులుభీష్ముడు తన ఉపదేశాన్ని కొనసాగిస్తూ, మానవ జీవితంలోని వివిధ దశలలో, వివిధ సంబంధాలలో పాటించవలసిన ధర్మాలను బోధించాడు.పితృ రుణం: "ప్రతి మనిషి తన పితృదేవతలకు రుణపడి ఉంటాడు. వారికి క్రమం తప్పకుండా శ్రాద్ధ కర్మలు, తర్పణాలు విడవడం ద్వారా ఆ రుణం తీర్చుకోవాలి. గయ వంటి పుణ్యక్షేత్రాలలో పిండప్రదానం చేయడం వలన పితృదేవతలు తృప్తి చెంది, వంశాన్ని ఆశీర్వదిస్తారు."స్త్రీ ధర్మం (పాతివ్రత్యం): "స్త్రీకి, భర్త సేవయే ప్రధాన ధర్మం. పతివ్రత అయిన స్త్రీ, తన భర్తతో పాటు, అతని కుటుంబాన్ని కూడా ఉద్ధరిస్తుంది. ఆమె పాతివ్రత్య మహిమకు దేవతలు కూడా తలవంచుతారు. గృహానికి స్త్రీయే లక్ష్మి. ఆమెను గౌరవించే ఇంట్లో, సిరిసంపదలు వెల్లివిరుస్తాయి."ఆచారాలు మరియు వ్రతాలు: "ఏకాదశి వంటి ఉపవాస వ్రతాలు ఆచరించడం వలన, శారీరకంగా, మానసికంగా ఆరోగ్యం చేకూరడమే కాకుండా, పాపాలు నశించి, భగవంతుని అనుగ్రహం లభిస్తుంది."అహింస: "అహింసయే పరమ ధర్మం (అహింసా పరమో ధర్మః). ఏ ప్రాణినీ, మాటతో గానీ, చేతతో గానీ హింసించరాదు."ఈ బోధనలన్నింటినీ, భీష్ముడు అనేక కథలు, మహర్షుల సంవాదాల రూపంలో చెప్పి, ధర్మరాజుకు సులభంగా అర్థమయ్యేలా చేశాడు.శ్రీ విష్ణు సహస్రనామ స్తోత్రంతన సందేహాలన్నీ తీరిన తర్వాత, యుధిష్ఠిరుడు భీష్ముని పాదాల వద్ద కూర్చుని, తన చివరి, అత్యంత ముఖ్యమైన ప్రశ్నను అడిగాడు:"పితామహా! ఈ జగత్తుకు మూలం ఎవరు? ఈ సృష్టి, స్థితి, లయలకు కారకుడైన పరమ దైవం ఎవరు? ఎవరిని స్మరించడం, ఆరాధించడం వలన, మానవులు ఈ సంసార బంధనాల నుండి, జనన మరణ చక్రం నుండి విముక్తి పొంది, శాశ్వతమైన ఆనందాన్ని (మోక్షాన్ని) పొందుతారు? దయచేసి, ఆ పరమ పురుషుని గురించి, అతని నామాల గురించి నాకు ఉపదేశించండి."ఆ ప్రశ్న వినగానే, భీష్ముని ముఖం ఒక దివ్యమైన కాంతితో వెలిగిపోయింది. ఆయన, తన పక్కనే ఉన్న శ్రీకృష్ణుని వైపు తిరిగి, చేతులు జోడించి నమస్కరించి, "జగన్నాథా! వాసుదేవా! ఈ జగత్తుకు ఆధారభూతమైన వాడివి, దేవదేవుడివి నీవే. నీ అనుజ్ఞతో, నీ మహిమను, నీ సహస్ర నామాలను ఇప్పుడు ఈ లోకానికి అందిస్తాను" అని ప్రార్థించాడు.శ్రీకృష్ణుడు చిరునవ్వుతో అంగీకరించాడు. అప్పుడు, అంపశయ్యపై ఉన్న భీష్మ పితామహుడు, తన నిర్మలమైన వాక్కుతో, సాక్షాత్తూ శ్రీమన్నారాయణుని వెయ్యి దివ్య నామాలను ఒక స్తోత్ర రూపంలో గానం చేశాడు. అదే అత్యంత పవిత్రమైన, మహిమాన్వితమైన "శ్రీ విష్ణు సహస్రనామ స్తోత్రం".'విశ్వం విష్ణుర్వషట్కారో భూతభవ్యభవత్ప్రభుః...' అని ప్రారంభించి, ఆ వెయ్యి నామాలలో భగవంతుని అనంతమైన గుణగణాలను, స్వరూపాలను, లీలలను, పరాక్రమాలను కీర్తించాడు. ప్రతి నామం ఒక మంత్రంతో సమానం. ఆ స్తోత్రాన్ని వింటున్నంత సేపు, పాండవులు, మహర్షులు, అందరూ ఒక దివ్యానుభూతికి లోనయ్యారు. ఆ స్తోత్రం పూర్తయ్యాక, భీష్ముడు, "నాయనా! ఈ సహస్రనామాలను ప్రతిరోజూ ఎవరు పఠిస్తారో, లేదా కనీసం వింటారో, వారికి ఈ లోకంలో ఎటువంటి కష్టాలు, భయాలు ఉండవు. వారికి ఆయురారోగ్యాలు, సిరిసంపదలు కలుగుతాయి. అంత్యమున, వారు విష్ణు సాన్నిధ్యాన్ని, మోక్షాన్ని పొందుతారు" అని దాని ఫలశ్రుతిని వివరించాడు.ఆ తర్వాత, శ్రీకృష్ణుని ప్రేరణతో, భీష్ముడు శివుని మహిమలను కూడా కీర్తిస్తూ, 'శివ సహస్రనామ స్తోత్రాన్ని' కూడా ఉపదేశిస్తాడు.భీష్ముని మహా నిర్యాణంవిష్ణు సహస్రనామ ఉపదేశంతో, భీష్ముని జీవిత లక్ష్యం నెరవేరింది. ఆయన జ్ఞానాన్ని పంచాల్సిన కార్యం పూర్తయింది. అప్పటికే, సూర్యుడు తన దక్షిణ దిశ ప్రయాణాన్ని ముగించుకుని, ఉత్తర దిశగా పయనించడం ప్రారంభించాడు. పవిత్రమైన ఉత్తరాయణ పుణ్యకాలం ప్రవేశించింది.భీష్ముడు, పాండవులను, శ్రీకృష్ణుడిని చూసి, "నాయనలారా! నా ప్రయాణానికి సమయం ఆసన్నమైంది. నేను ఈ దేహాన్ని త్యజించడానికి అనుమతించండి" అని కోరాడు. అందరూ కన్నీళ్ళతో ఆయనకు వీడ్కోలు పలకడానికి సిద్ధపడ్డారు.భీష్ముడు తన కళ్ళను మూసుకుని, మనస్సును శ్రీకృష్ణ భగవానునిపై లగ్నం చేశాడు. ఆయన తన యోగశక్తితో, ప్రాణవాయువును ఒక్కొక్క చక్రం గుండా పైకి తీసుకువచ్చి, చివరిగా బ్రహ్మరంధ్రం (శిరస్సు పైభాగం) వద్దకు కేంద్రీకరించాడు. ఒక్కసారిగా, ఆయన శరీరంపై ఉన్న బాణాలన్నీ మాయమై, గాయాలన్నీ మానిపోయాయి. ఆయన శరీరం నుండి ఒక ప్రకాశవంతమైన జ్యోతి బయటకు వచ్చి, ఆకాశ మార్గంలో ప్రయాణించి, దివ్యలోకాలకు చేరుకుంది. గంగాపుత్రుడు తన తల్లి గంగ ఒడికి చేరినట్లుగా, ఆయన ఆత్మ పరమాత్మలో లీనమైంది.ఆకాశం నుండి దేవతలు పూలవర్షం కురిపించారు, దుందుభులు మ్రోగించారు. ఆ విధంగా, ఒక మహాపురుషుని, ఒక మహాయోధుని, ఒక మహాజ్ఞాని యొక్క ఇహలోక యాత్ర ప్రశాంతంగా ముగిసింది.ధర్మరాజు, తన సోదరులతో కలిసి, భీష్మ పితామహుని పవిత్ర దేహానికి, గంగా నదీ తీరంలో, చందనపు కట్టెలతో, శాస్త్రోక్తంగా అంత్యక్రియలు నిర్వహించాడు. తన కుమారుని చివరి సంస్కారానికి, సాక్షాత్తూ గంగామాత నదీ రూపంలో పొంగి, ఆ స్థలాన్ని పవిత్రం చేసింది.భారమైన హృదయంతో, కానీ పరిపూర్ణమైన జ్ఞానంతో, పాండవులు హస్తినాపురానికి తిరిగి ప్రయాణమయ్యారు. భీష్ముని ఉపదేశం, వారిని ధర్మబద్ధమైన పాలనకు, సన్మార్గంలో జీవించడానికి సిద్ధం చేసింది. అనుశాసనిక పర్వం, ఒక అద్భుతమైన గురు-శిష్య సంవాదానికి, భీష్ముని దివ్యమైన ముగింపుకు సాక్ష్యంగా నిలుస్తుంది.