మహాభారతం: భీష్మ పర్వం - గీతోపదేశం మరియు పితామహుని పతనం

భీష్మ పర్వం: కురుక్షేత్ర రణరంగంఉద్యోగ పర్వంలో శాంతి ప్రయత్నాలు విఫలమవడంతో, పద్దెనిమిది అక్షౌహిణుల సైన్యం కురుక్షేత్రంలో ఒకరికొకరు ఎదురుగా మోహరించింది. కురువృద్ధుడైన వేదవ్యాసుడు, గుడ్డి రాజైన ధృతరాష్ట్రుని వద్దకు వచ్చి, "రాజా! ఈ ఘోర యుద్ధాన్ని నీవు చూడలేవు. నీకు దివ్యదృష్టిని ప్రసాదిస్తాను, యుద్ధాన్ని వీక్షించు" అని అంటాడు. అందుకు ధృతరాష్ట్రుడు, "మహర్షీ! నా బంధువులు, నా కుమారులు చనిపోవడాన్ని నేను కళ్ళారా చూడలేను. కానీ, యుద్ధ విశేషాలు తెలుసుకోవాలని ఉంది" అని బదులిస్తాడు. అప్పుడు వ్యాసుడు, ధృతరాష్ట్రుని సారథియైన సంజయునికి దివ్యదృష్టిని ప్రసాదించి, "సంజయా! యుద్ధభూమిలో జరిగే ప్రతి సంఘటన, యోధుల మనసులోని ఆలోచనలతో సహా, నీకు కనిపిస్తుంది, వినిపిస్తుంది. నీవు యుద్ధాన్ని యావత్తూ మహారాజుకు వివరించు" అని ఆదేశిస్తాడు.యుద్ధం ప్రారంభమయ్యే ముందు, ఇరుపక్షాలూ తమ తమ శంఖాలను పూరిస్తాయి. ఆ శంఖారావాలు భూమ్యాకాశాలు దద్దరిల్లేలా చేస్తాయి. శ్రీకృష్ణుడు తన పాంచజన్యాన్ని, అర్జునుడు దేవదత్తాన్ని, భీముడు పౌండ్రకం అనే మహాశంఖాన్ని పూరించగా, ఆ శబ్దాలకు కౌరవ సైనికుల గుండెలు జారిపోయాయి.అర్జున విషాద యోగం మరియు భగవద్గీతయుద్ధానికి సర్వం సిద్ధమైన తరుణంలో, అర్జునుడు శ్రీకృష్ణునితో, "కృష్ణా! నా రథాన్ని రెండు సైన్యాల మధ్యకు తీసుకువెళ్ళు. ఎవరెవరితో నేను యుద్ధం చేయాలో ఒకసారి చూడాలి" అని అంటాడు. శ్రీకృష్ణుడు రథాన్ని కౌరవ సైన్యానికి ఎదురుగా, భీష్మ ద్రోణుల ముందు నిలుపుతాడు.అక్కడ, శత్రువుల స్థానంలో అర్జునుడు ఎవరిని చూశాడు? తన పూజ్యుడైన తాతగారు భీష్మ పితామహుడు, తనకు విలువిద్య నేర్పిన గురువు ద్రోణాచార్యుడు, గురుపుత్రుడు అశ్వత్థామ, బావమరుదులు, సోదరులు, మిత్రులు... అందరూ తన బంధువులే. వారిని చూడగానే, అర్జునుని గుండె కరుణతో, దుఃఖంతో నిండిపోయింది. అతని చేతులు వణికాయి, శరీరం చెమటలు పట్టింది, చేతిలోని గాండీవం జారిపోయింది.అతను శ్రీకృష్ణునితో ఇలా అన్నాడు: "కృష్ణా! ఈ రాజభోగాల కోసం, ఈ రాజ్యం కోసం, నా సొంత బంధువులనే చంపుకోవాలా? గురువులను, తాతలను చంపిన పాపం నాకు వద్దు. ఈ యుద్ధంలో గెలిచినా ఆ విజయం రక్తంతో తడిసినది. బంధువులను చంపడం వలన కులక్షయం జరుగుతుంది, కులస్త్రీలు చెడిపోతారు, వర్ణసంకరం ఏర్పడి, సమాజం నరకప్రాయమవుతుంది. నాకీ యుద్ధం వద్దు, నాకీ రాజ్యం వద్దు. నేను యుద్ధం చేయను" అని రథంపై క్రుంగిలబడిపోయాడు.బంధుప్రీతితో, కర్తవ్య విమూఢుడై, విషాదంలో మునిగిపోయిన అర్జునుడిని చూసి శ్రీకృష్ణుడు మందహాసం చేస్తాడు. ఇక్కడే, ప్రపంచ సాహిత్యానికే తలమానికమైన, మానవాళికి మార్గదర్శకమైన భగవద్గీత ఆవిర్భవించింది. శ్రీకృష్ణుడు, అర్జునుడికి (తద్వారా సమస్త మానవాళికి) ఆత్మ, పరమాత్మ, కర్మ, ధర్మం, జ్ఞానం, భక్తి, మోక్షం గురించి ఉపదేశిస్తాడు.ఆత్మ నిత్యత్వం: "అర్జునా! ఎవరికోసం దుఃఖిస్తున్నావో, వారు ఈ శరీరాలు మాత్రమే. ఆత్మ శాశ్వతమైనది. అది పుట్టదు, చావదు. పాత బట్టలను విడిచి కొత్త బట్టలు ధరించినట్లు, ఆత్మ పాత శరీరాలను విడిచి కొత్త శరీరాలను ధరిస్తుంది. దానిని ఆయుధాలు ఛేదించలేవు, అగ్ని దహించలేదు, నీరు తడపలేదు, గాలి ఆర్పలేదు. కనుక, నశించిపోయే శరీరాల కోసం దుఃఖించడం అవివేకం."కర్మయోగం: "నీకు కర్మ చేసే అధికారం మాత్రమే ఉంది, దాని ఫలితంపై లేదు (కర్మణ్యేవాధికారస్తే మా ఫలేషు కదాచన). ఫలాన్ని ఆశించకుండా, నీ కర్తవ్యాన్ని నువ్వు నిర్వర్తించు. క్షత్రియుడిగా, ధర్మస్థాపన కోసం యుద్ధం చేయడం నీ కర్తవ్యం. ఈ ధర్మయుద్ధం నుండి వెనుదిరిగితే, నీకు అపకీర్తి, పాపం చుట్టుకుంటాయి."జ్ఞాన, భక్తి యోగాలు: "నన్ను సర్వకర్మ ఫల త్యాగంతో, భక్తితో శరణు వేడు. అన్నింటినీ నాకే అర్పించు. నేను నిన్ను అన్ని పాపాల నుండి విముక్తుడిని చేస్తాను. నీవు కేవలం ఒక నిమిత్తమాత్రుడివి (నిమిత్తమాత్రం భవ సవ్యసాచిన్). ఈ యోధులందరూ నా చేత (కాలం చేత) ఎప్పుడో సంహరించబడ్డారు. నీవు కేవలం ఆ కర్మను ఆచరించు."ఈ గీతోపదేశం మధ్యలో, అర్జునుని కోరిక మేరకు, శ్రీకృష్ణుడు తన విశ్వరూపాన్ని చూపిస్తాడు. సమస్త లోకాలు, దేవతలు, చరాచర జీవరాశులన్నీ తనలోనే ఉన్నాయని, తానే ఈ సృష్టికి ఆది, మధ్యం, అంతం అని నిరూపిస్తాడు. ఆ దివ్యమైన, భయంకరమైన రూపాన్ని చూసి అర్జునుడు తన అజ్ఞానాన్ని వీడి, శ్రీకృష్ణుడిని పరమాత్మగా గుర్తించి, ఆయన పాదాలపై పడతాడు."కృష్ణా! నా మోహం తొలగిపోయింది. నా కర్తవ్యం నాకు బోధపడింది. నీ ఆజ్ఞను పాటిస్తాను (కరిష్యే వచనం తవ)" అని చెప్పి, తిరిగి గాండీవాన్ని చేతబట్టి, యుద్ధానికి సిద్ధమవుతాడు.యుద్ధ ప్రారంభం మరియు భీష్ముని పరాక్రమం (మొదటి 9 రోజులు)యుద్ధం ప్రారంభమయ్యే ముందు, ధర్మరాజు తన ఆయుధాలను విడిచి, రథం దిగి, కౌరవ సైన్యం వైపు నడుస్తాడు. అది చూసి అందరూ ఆశ్చర్యపోతారు. అతను నేరుగా భీష్మ పితామహుని వద్దకు వెళ్లి, ఆయన పాదాలకు నమస్కరించి, "తాతా! మీతో యుద్ధం చేయవలసి వస్తున్నందుకు మమ్మల్ని క్షమించండి. మాకు అనుమతిని, ఆశీస్సులను ఇవ్వండి" అని కోరతాడు. భీష్ముడు చలించిపోయి, "నాయనా! నీ ధర్మనిరతికి సంతోషించాను. నీకు విజయం కలుగుగాక (విజయోస్తు)!" అని ఆశీర్వదిస్తాడు. ఆ తర్వాత, ధర్మరాజు ద్రోణుడు, కృపుడు, శల్యుని వద్దకు కూడా వెళ్లి, వారి ఆశీస్సులు తీసుకుంటాడు. ఈ ధర్మబద్ధమైన చర్య, పాండవుల నైతిక విజయాన్ని సూచించింది.యుద్ధం ప్రారంభమైంది. కౌరవ సైన్యానికి సర్వ సైన్యాధ్యక్షుడైన భీష్మ పితామహుడు, గంగా ప్రవాహంలా పాండవ సైన్యంపై విరుచుకుపడ్డాడు. అతని ధాటికి పాండవ సైనికులు వేల సంఖ్యలో నేలకొరిగారు. ప్రతిరోజూ పదివేల మంది యోధులను సంహరిస్తానని ప్రతిజ్ఞ చేసి, దానిని నిలబెట్టుకున్నాడు. భీముడు, అర్జునుడు, అభిమన్యుడు వంటి యోధులు ఆయనను ఎదుర్కొన్నా, ఆయన విజృంభణను ఆపలేకపోయారు.భీష్ముని ధాటికి పాండవ సైన్యం చెల్లాచెదురవుతుండటం చూసి, శ్రీకృష్ణుడు రెండు సార్లు తీవ్రమైన ఆగ్రహానికి లోనవుతాడు. తాను యుద్ధంలో ఆయుధం పట్టనని చేసిన ప్రతిజ్ఞను కూడా పక్కనపెట్టి, రథం నుండి దూకి, సుదర్శన చక్రాన్ని చేతబట్టి భీష్ముడిని సంహరించడానికి ఉరుకుతాడు. అప్పుడు భీష్ముడు, "ఆహా! పరమాత్ముడైన నీ చేతిలో మరణించే అదృష్టం నాకు కలుగుతుందా? రా కృష్ణా, నన్ను సంహరించు. నాకు మోక్షాన్ని ప్రసాదించు" అని చేతులు జోడించి నిలబడతాడు. అర్జునుడు పరుగున వచ్చి, శ్రీకృష్ణుని కాళ్ళపై పడి, "స్వామీ! శాంతించు. నీవు ప్రతిజ్ఞను వీడవద్దు. నేను నా పూర్తి శక్తితో పోరాడి పితామహుడిని ఎదుర్కొంటాను" అని బ్రతిమాలి, ఆయనను శాంతింపజేస్తాడు.మొదటి తొమ్మిది రోజులు భీష్ముడు ఒక ప్రళయ రుద్రుడిలా యుద్ధం చేశాడు. పాండవులు ఈ విధంగా యుద్ధం కొనసాగితే, తమ సైన్యం కొద్ది రోజుల్లోనే పూర్తిగా నశించిపోతుందని గ్రహిస్తారు. ఆ రాత్రి, శ్రీకృష్ణునితో కలిసి, పాండవులు రహస్యంగా భీష్మ పితామహుని శిబిరానికి వెళతారు.భీష్ముని పతనం (10వ రోజు)పాండవులు, భీష్ముని పాదాలకు నమస్కరించి, "పితామహా! మిమ్మల్ని యుద్ధంలో జయించడం మాకు అసాధ్యంగా ఉంది. మిమ్మల్ని ఓడించే ఉపాయం మీరే చెప్పాలి" అని వేడుకుంటారు. వారి ధర్మనిరతికి, నిస్సహాయతకు భీష్ముని హృదయం కరుగుతుంది. ఆయన మనసు పాండవుల వైపే ఉన్నా, హస్తినాపురానికి ఇచ్చిన మాట కోసం కౌరవుల పక్షాన పోరాడుతున్నాడు."నాయనలారా! నేను చేతిలో ఆయుధం ఉన్నంతవరకు, నన్ను ముల్లోకాలలో ఎవరూ ఓడించలేరు. అయితే, నేను కొన్ని నియమాలను పాటిస్తాను. ఆయుధాలు లేని వారిపై, పారిపోతున్న వారిపై, స్త్రీపై, లేదా స్త్రీ పేరు గల వారిపై, గతంలో స్త్రీగా ఉండి పురుషుడిగా మారిన వారిపై నేను నా ఆయుధాన్ని ప్రయోగించను. మీ సైన్యంలో, ద్రుపద పుత్రుడైన శిఖండి ఉన్నాడు. అతను పూర్వజన్మలో కాశీరాజు పుత్రిక అయిన అంబ. నా వలనే ఆమె జీవితం నాశనమైంది. నన్ను సంహరించడానికే ఆమె శిఖండిగా జన్మించింది. రేపు యుద్ధంలో, అర్జునుడు శిఖండిని అడ్డుపెట్టుకుని నాపై బాణవర్షం కురిపించనివ్వండి. నేను శిఖండిని చూసి, నా ఆయుధాలను పక్కన పెడతాను. అప్పుడు నన్ను పడగొట్టండి" అని తన మరణ రహస్యాన్ని తానే వెల్లడిస్తాడు.భారమైన హృదయాలతో పాండవులు తిరిగి వస్తారు. పదవ రోజు యుద్ధం ప్రారంభమవుతుంది. పథకం ప్రకారం, అర్జునుడు శిఖండిని తన రథానికి ముందు ఉంచుకుని, భీష్ముని ఎదుర్కొంటాడు. శిఖండిని చూడగానే, భీష్ముడు "అంబ!" అని తలచుకుని, నమస్కరించి, తన ధనుర్భాణాలను పక్కన పెడతాడు.అదే అదనుగా, శ్రీకృష్ణుడు "అర్జునా! ఆలోచించకు, కొట్టు!" అని ప్రోత్సహిస్తాడు. తాతగారిని కొట్టడానికి చేతులు రాకపోయినా, ధర్మస్థాపన కోసం, కృష్ణుని ఆజ్ఞ మేరకు, అర్జునుడు కన్నీళ్ళతోనే గాండీవాన్ని సంధించి, భీష్ముని శరీరంపై అణువణువునా బాణాలను నాటుతాడు. భీష్ముని శరీరం మొత్తం బాణాలతో నిండిపోయి, ఆయన తన రథం నుండి కిందకు పడతాడు.అయితే, ఆయన శరీరం భూమిని తాకలేదు. ఆయన శరీరాన్ని కుట్టిన బాణాలే, ఆయనకు ఒక శయ్య (పడక)గా మారాయి. దీనినే అంపశయ్య లేదా శరతల్పం అంటారు. భీష్మ పితామహుడు పడిపోగానే, యుద్ధం ఆగిపోతుంది. ఇరుపక్షాల యోధులూ, రాజులూ తమ వైరాన్ని మరచి, ఆయన చుట్టూ చేరతారు.అంపశయ్యపై భీష్ముడుభీష్ముడికి 'ఇచ్ఛా మృత్యువు' అనే వరం ఉంది. అంటే, ఆయన కోరుకున్నప్పుడే మరణం సంభవిస్తుంది. దక్షిణాయనంలో మరణిస్తే పునర్జన్మ తప్పదని, ఉత్తరాయణ పుణ్యకాలంలో మరణిస్తే మోక్షం లభిస్తుందని, ఆయన ఉత్తరాయణం కోసం ఎదురుచూస్తూ అంపశయ్యపైనే ఉంటానని నిర్ణయించుకుంటాడు.ఆయన తల కిందకు వాలి ఉండటంతో, "నాకు తలగడ కావాలి" అని అడుగుతాడు. దుర్యోధనాదులు పరుగున వెళ్లి, మెత్తటి పట్టు దిండ్లను తీసుకువస్తారు. భీష్ముడు నవ్వి, "నాయనలారా! ఇది వీరశయ్య. దీనికి తగిన తలగడ ఇది కాదు. అర్జునా, నువ్వు ఇవ్వు" అని అంటాడు. అర్జునుడు ముందుకు వచ్చి, మూడు బాణాలను సంధించి, ఆయన తల కింద ఒక ఆధారాన్ని ఏర్పాటు చేస్తాడు.కొంతసేపటికి, భీష్ముడు, "నాకు దాహంగా ఉంది. నీరు కావాలి" అని అంటాడు. రాజులందరూ చల్లని, సుగంధభరితమైన జలాలను బంగారు పాత్రలలో తీసుకువస్తారు. భీష్ముడు వాటిని తిరస్కరించి, మళ్ళీ అర్జునుని వైపు చూస్తాడు. అర్జునుడు, 'పర్జన్యాస్త్రం' ప్రయోగించి, భూమిపైకి బాణం వేయగా, అక్కడి నుండి స్వచ్ఛమైన గంగాజలం ఒక ధారగా పైకి లేచి, నేరుగా భీష్ముని నోటిలో పడుతుంది. ఆయన దాహం తీరుతుంది.భీష్ముని పతనంతో కౌరవ సైన్యం తమ మొదటి, అతిపెద్ద బలాన్ని కోల్పోతుంది. పాండవ శిబిరంలో ఆనందం, విషాదం రెండూ చోటుచేసుకుంటాయి. భీష్మ పర్వం, కురువృద్ధుడైన పితామహుని అస్తమయంతో, మహాభారత యుద్ధంలో ఒక కీలక ఘట్టానికి తెరదించుతుంది.