Historical

మహాభారతం: విరాట పర్వం - అజ్ఞాతవాసం మరియు కీచక వధ

Published on October 26, 2025

విరాట పర్వం: మారువేషాలలో ప్రవేశంయక్షప్రశ్నల రూపంలో వచ్చిన తండ్రి యమధర్మరాజు ఆశీస్సులతో, పాండవుల పన్నెండేళ్ళ అరణ్యవాసం ముగిసింది. ఇప్పుడు వారి ముందున్నది అంతకంటే కఠినమైన సవాలు: ఒక సంవత్సరం పాటు ఎవరికీ తెలియకుండా, తమ గుర్తింపును బయటపెట్టకుండా జీవించడం. అదే అజ్ఞాతవాసం. ఈ సంవత్సర కాలంలో కౌరవులు గానీ, మరెవరైనా గానీ వారిని గుర్తుపడితే, ఒప్పందం ప్రకారం వారు మళ్ళీ పన్నెండేళ్ళు అరణ్యవాసం, ఒక సంవత్సరం అజ్ఞాతవాసం చేయాల్సి ఉంటుంది.ధర్మరాజు తన సోదరులతో చర్చించి, అజ్ఞాతవాసం గడపడానికి విరాట మహారాజు పాలిస్తున్న మత్స్య దేశం సరైనదని నిర్ణయిస్తాడు. విరాటుడు ధర్మపరుడని, శక్తిమంతుడని, పాండవుల పట్ల అభిమానం ఉన్నవాడని, కానీ కౌరవులతో అంత సఖ్యత లేదని వారికి తెలుసు. తమ దివ్యమైన ఆయుధాలను ఒక జమ్మిచెట్టు తొర్రలో దాచి, వాటిని ఒక శవంలా అలంకరించి, ఎవరైనా ప్రశ్నిస్తే, "ఇది మా నూటెనిమిదేళ్ళ తల్లి శవం, మా కులాచారం ప్రకారం చెట్టుపై ఉంచుతాం" అని చెప్పాలని నిర్ణయించుకుంటారు. ఆ తర్వాత, ఐదుగురు పాండవులు, ద్రౌపదితో కలిసి మత్స్య దేశ రాజధానికి వేర్వేరు మార్గాలలో, వేర్వేరు సమయాలలో ప్రయాణమై, తమ తమ మారువేషాలను ధరిస్తారు.ధర్మరాజు: 'కంకుభట్టు' అనే పేరుతో, సన్యాసి వేషంలో విరాటుని సభలో ప్రవేశిస్తాడు. తాను పూర్వం యుధిష్ఠిరుని ఆస్థానంలో ఉండి, ఆయనతో పాచికలు ఆడేవాడినని, జ్యోతిష్యం, రాజనీతి శాస్త్రాలలో ప్రవీణుడనని పరిచయం చేసుకుంటాడు. విరాటుడు అతని తేజస్సుకు ముగ్ధుడై, తన ఆస్థాన సలహాదారునిగా, సభాసదునిగా నియమించుకుంటాడు.భీముడు: 'వలలుడు' అనే పేరుతో, వంటవాడిగా రాజసభకు వస్తాడు. తాను పూర్వం ధర్మరాజు వద్ద ప్రధాన వంటవాడిగా పనిచేశానని, రుచికరమైన వంటకాలు చేయడంలో తనకు సాటిలేదని చెబుతాడు. అంతేకాక, మల్లయుద్ధంలో కూడా ప్రావీణ్యం ఉందని ప్రదర్శిస్తాడు. విరాటుడు అతడిని తన 'మహానస' (రాజవంటశాల) విభాగానికి అధిపతిగా నియమిస్తాడు.అర్జునుడు: స్వర్గంలో ఊర్వశి ఇచ్చిన శాపాన్ని ఒక వరంలా ఉపయోగించుకుని, 'బృహన్నల' అనే పేరుతో స్త్రీ వేషంలో, నపుంసకురాలిగా (పేడి) విరాటుని అంతఃపురానికి వస్తాడు. తాను నాట్యం, సంగీతం, గాత్రంలో ఆరితేరానని, పూర్వం ద్రౌపదికి పరిచారికగా ఉండేదానినని చెబుతాడు. అతని కళానైపుణ్యానికి అబ్బురపడిన విరాటుడు, తన కుమార్తె ఉత్తరకు నాట్యాచార్యురాలిగా నియమిస్తాడు.నకులుడు: 'దామగ్రంథి' (లేదా గ్రంథికుడు) అనే పేరుతో అశ్వపాలకుడిగా పరిచయం చేసుకుంటాడు. తాను పూర్వం పాండవుల అశ్వశాలను చూసుకునేవాడినని, గుర్రాల జాతులు, వాటి శిక్షణ, మరియు చికిత్సలో నిపుణుడనని చెబుతాడు. విరాటుడు అతడిని తన అశ్వశాలకు అధిపతిగా నియమిస్తాడు.సహదేవుడు: 'తంత్రీపాలుడు' అనే పేరుతో గోపాలకుడిగా (పశువుల కాపరి) వస్తాడు. తాను పూర్వం పాండవుల గోసంపదను చూసుకునేవాడినని, పశువుల సంరక్షణలో, వాటి సంఖ్యను పెంచడంలో తనకు నైపుణ్యం ఉందని నిరూపించుకుంటాడు. విరాటుడు అతడిని గోశాలకు అధిపతిగా నియమిస్తాడు.ద్రౌపది: 'సైరంధ్రి' అనే పేరుతో, మాలినిగా (అలంకరణ చేసే దాసి) రాణి సుధేష్ణ వద్దకు వెళుతుంది. తాను పూర్వం సత్యభామ వద్ద, ఆ తర్వాత ద్రౌపది వద్ద పనిచేశానని, కేశాలంకరణలో, పూల అలంకరణలో తనకు నైపుణ్యం ఉందని చెబుతుంది. అయితే, ఒక షరతు విధిస్తుంది. "నేను ఎవరి ఎంగిలి పాత్రలను కడగను, ఎవరి పాదాలను కడగను. నన్ను ఎవరైనా కామిస్తే, నా గంధర్వ భర్తలు ఐదుగురు వచ్చి వారిని సంహరిస్తారు" అని హెచ్చరిస్తుంది. ఆమె సౌందర్యానికి, తేజస్సుకు ఆశ్చర్యపడినా, రాణి సుధేష్ణ ఆమెను తన ప్రధాన పరిచారికగా నియమించుకుంటుంది.ఈ విధంగా, తమ నిజ స్వరూపాలను దాచుకుని, పాండవులు, ద్రౌపది విరాటుని కొలువులో తమ అజ్ఞాతవాసాన్ని ప్రారంభిస్తారు. పగలు రాజు సేవలో, రాత్రులు రహస్యంగా కలుసుకుంటూ, ఎవరికీ అనుమానం రాకుండా కాలం గడుపుతుంటారు.కీచక వధపది నెలలు ప్రశాంతంగా గడిచిపోతాయి. మత్స్య దేశానికి సర్వ సైన్యాధ్యక్షుడు, విరాటుని బావమరిది అయిన కీచకుడు యుద్ధ యాత్ర ముగించుకుని తిరిగి వస్తాడు. అతడు అత్యంత బలవంతుడు, గర్విష్ఠి, స్త్రీలోలుడు. రాణి సుధేష్ణ అంతఃపురంలో సైరంధ్రి (ద్రౌపది)ని చూసి, ఆమె అపురూప సౌందర్యానికి వెంటనే మోహితుడవుతాడు. ఆమెను ఎలాగైనా పొందాలని నిర్ణయించుకుంటాడు.కీచకుడు తన సోదరి సుధేష్ణ వద్దకు వెళ్లి, సైరంధ్రిని తన వద్దకు పంపమని కోరతాడు. సుధేష్ణ, సైరంధ్రి యొక్క గంధర్వ భర్తల గురించి హెచ్చరించినా, కీచకుడు వినడు. తన భర్త, రాజ్యం అంతా తన తమ్ముడి శక్తిపైనే ఆధారపడి ఉన్నాయని తెలిసిన సుధేష్ణ, నిస్సహాయురాలై ఒక ఉపాయం పన్నుతుంది. సైరంధ్రిని పిలిచి, కీచకుని మందిరం నుండి సుర (మధ్యం) తీసుకురమ్మని ఆజ్ఞాపిస్తుంది. రాణి ఆజ్ఞను కాదనలేక, ద్రౌపది భయంతో వణుకుతూ కీచకుని మందిరానికి వెళుతుంది.ఒంటరిగా వచ్చిన సైరంధ్రిని చూసి, కీచకుడు తన కామాంధకారాన్ని ప్రదర్శిస్తాడు. ఆమె చేయి పట్టుకుని, తన కోరిక తీర్చమని బలవంతం చేస్తాడు. అతని నుండి విడిపించుకున్న ద్రౌపది, సహాయం కోసం విరాటుని సభ వైపు పరుగెడుతుంది. కీచకుడు ఆమెను వెంబడించి, నిండు సభలో, విరాటుడు, కంకుభట్టు (ధర్మరాజు) చూస్తుండగానే, ఆమెను జుట్టు పట్టుకుని కింద పడేసి, కాలితో తంతాడు.ఆ ఘోరాన్ని చూసి, కంకుభట్టు రూపంలో ఉన్న ధర్మరాజు కళ్ళు క్రోధంతో ఎరుపెక్కుతాయి. కానీ, తమ అజ్ఞాతవాస భంగం జరుగుతుందని తనను తాను నియంత్రించుకుంటాడు. వలలుడు (భీముడు) సమీపంలోని చెట్టును పెకిలించడానికి సిద్ధపడగా, ధర్మరాజు కళ్ళతోనే సైగ చేసి వారిస్తాడు. విరాట మహారాజు, కీచకుడిని ఏమీ అనలేక, "సభలో ఇతరుల భార్యలతో గొడవ పడటం తగదు, వెళ్ళిపో" అని మాత్రమే చెప్పి చేతులు దులుపుకుంటాడు. ఎవరూ తనకు న్యాయం చేయకపోవడంతో, ద్రౌపది అవమానంతో, దుఃఖంతో అక్కడినుండి వెళ్ళిపోతుంది.ఆ రాత్రి, ద్రౌపది రహస్యంగా వంటశాలలో ఉన్న వలలుడి (భీముడి) వద్దకు వెళ్ళి, తనకు జరిగిన పరాభవాన్ని చెప్పి విలపిస్తుంది. "నా ఐదుగురు భర్తలు ఉండి కూడా, నన్ను ఒక నీచుడు ఇలా అవమానిస్తుంటే చూస్తూ ఊరుకున్నారు. నాకు న్యాయం జరగకపోతే, ఇక్కడే ప్రాణాలు తీసుకుంటాను" అని అంటుంది. ఆమె దుఃఖాన్ని చూడలేని భీముడు, కీచకుడిని సంహరిస్తానని ప్రతిజ్ఞ చేస్తాడు.భీముడు ఒక పథకం పన్నుతాడు. ద్రౌపదిని కీచకుని వద్దకు వెళ్లి, అతడిని రాత్రిపూట నాట్యశాలకు ఒంటరిగా రమ్మని, అక్కడ తన కోరిక తీరుస్తానని చెప్పమంటాడు. ద్రౌపది అలాగే చేస్తుంది. ఆనందంతో ఉబ్బితబ్బిబ్బైన కీచకుడు, రాత్రి సమయంలో, సుగంధ ద్రవ్యాలు పూసుకుని, నాట్యశాలకు వెళతాడు. అక్కడ చీకటిలో, మంచం మీద ఎవరో పడుకుని ఉండటం చూసి, "ప్రియురాలా, నీ కోసం ఎంతగానో ఎదురుచూశాను" అంటూ దగ్గరికి వెళతాడు. కానీ, అక్కడ స్త్రీ వేషంలో ఉన్నది భీముడు. భీముడు ఒక్కసారిగా లేచి, కీచకుడిని పట్టుకుంటాడు. "నీవు కోరిన సైరంధ్రిని నేనే" అని గర్జిస్తూ, అతనితో మల్లయుద్ధానికి దిగుతాడు. ఆ ఇద్దరు బలశాలుర మధ్య భీకరమైన పోరు జరుగుతుంది. చివరికి, భీముడు కీచకుడిని కింద పడేసి, అతని కాళ్ళు, చేతులు, తల అనే తేడా లేకుండా, శరీరాన్ని పిండి, ఒక మాంసపు ముద్దగా చేసి సంహరిస్తాడు.తెల్లవారగానే, నాట్యశాలలో మాంసపు ముద్దగా పడి ఉన్న కీచకుని శరీరాన్ని చూసి అందరూ భయభ్రాంతులకు గురవుతారు. "సైరంధ్రి గంధర్వ భర్తలే ఈ పని చేశారు" అని రాజ్యమంతా వార్త వ్యాపిస్తుంది. కీచకుని నూట ఐదుగురు సోదరులైన ఉపకీచకులు, "ఈ అనర్థానికంతటికీ కారణం సైరంధ్రియే" అని ఆమెను పట్టుకుని, కీచకుని శవంతో పాటు దహనం చేయడానికి శ్మశానానికి తీసుకువెళతారు. ద్రౌపది ఆర్తనాదాలు విన్న భీముడు, గోడ దూకి, ఒక చెట్టును పెకిలించి, ఆ ఉపకీచకులందరినీ సంహరించి, ద్రౌపదిని రక్షించి, రహస్యంగా అంతఃపురానికి పంపిస్తాడు.కౌరవుల పన్నాగం: గోగ్రహణంమహాబలశాలి అయిన కీచకుడు, అతని సోదరులు ఒకే రాత్రి "గంధర్వ"ల చేతిలో హతమయ్యారన్న వార్త చుట్టుపక్కల రాజ్యాలకు పాకింది. దుర్యోధనుని గూఢచారులు ఈ వార్తను హస్తినాపురానికి చేరవేస్తారు. ఆ వార్త వినగానే, శకుని, కర్ణుడు, దుర్యోధనుడు ఆలోచనలో పడతారు. "కీచకుడిని అలా మాంసపు ముద్దగా చంపగలవాడు భీముడు తప్ప మరొకడు లేడు. తప్పకుండా పాండవులు విరాటుని కొలువులోనే అజ్ఞాతవాసం చేస్తున్నారు" అని వారు అనుమానిస్తారు.వారి అజ్ఞాతవాస భంగం చేసి, మళ్ళీ అడవులకు పంపాలని దుర్యోధనుడు ఒక కుట్ర పన్నుతాడు. మత్స్య దేశంపై రెండు వైపుల నుండి దాడి చేయాలని నిర్ణయిస్తాడు. ఒకవైపు, విరాటుని శత్రువైన త్రిగర్త దేశపు రాజు సుశర్మను దక్షిణ దిక్కు నుండి దాడి చేసి, విరాటుని గోవులను (పశుసంపదను) అపహరించమని పురిగొల్పుతాడు. విరాటుడు తన సైన్యంతో అటు వెళ్ళినప్పుడు, తాము ఉత్తర దిక్కు నుండి మిగిలిన గోవులను అపహరించాలని, అప్పుడు పాండవులు తమను తాము బహిర్గతం చేసుకోక తప్పదని వారి పన్నాగం.పథకం ప్రకారం, సుశర్మ మత్స్య దేశంపై దక్షిణ దిక్కు నుండి దాడి చేసి, వేలాది గోవులను తోలుకుపోతాడు. విషయం తెలిసిన విరాట మహారాజు, తన సైన్యాన్ని సిద్ధం చేస్తాడు. అప్పుడు, కంకుడు (ధర్మరాజు), వలలుడు (భీముడు), దామగ్రంథి (నకులుడు), తంత్రీపాలుడు (సహదేవుడు) రాజు వద్దకు వచ్చి, "ప్రభూ, మేమంతా పూర్వం గొప్ప యోధులం. మాకు కూడా యుద్ధంలో పాల్గొనే అవకాశం ఇవ్వండి" అని కోరతారు. విరాటుడు సంతోషంగా అంగీకరిస్తాడు. భీముని పరాక్రమంతో, పాండవుల సహాయంతో, విరాటుడు సుశర్మను ఓడించి, బంధించి, తమ గోవులను తిరిగి తెచ్చుకుంటాడు.ఉత్తర గోగ్రహణం: బృహన్నల పరాక్రమంవిరాటుడు దక్షిణ దిశలో యుద్ధంలో నిమగ్నమై ఉన్నాడని తెలుసుకున్న కౌరవ సైన్యం, భీష్మ, ద్రోణ, కృప, కర్ణ, అశ్వత్థామ, దుర్యోధనుల వంటి మహారథులతో కలిసి, ఉత్తర దిక్కు నుండి మత్స్య దేశంపై దాడి చేసి, అరవై వేల గోవులను అపహరించుకుపోతారు. రాజధానిలో సైన్యం లేకపోవడంతో, ప్రజలు భయంతో వణికిపోతారు. ఈ వార్త అంతఃపురానికి చేరుతుంది.అప్పుడు, విరాటుని కుమారుడైన ఉత్తర కుమారుడు, అహంకారంతో, "నాకు సరైన సారథి ఉంటే, నేను ఒక్కడినే వెళ్లి, ఆ కౌరవ సైన్యాన్ని మొత్తం ఓడించి, మన గోవులను తిరిగి తీసుకువస్తాను" అని గొప్పలు పలుకుతాడు. అతని మాటలు విన్న సైరంధ్రి (ద్రౌపది), "రాకుమారా! మీకు అద్భుతమైన సారథి ఉన్నారు. బృహన్నల పూర్వం అర్జునునికి సారథ్యం చేసింది. ఆమెను తీసుకువెళితే, మీ విజయం తథ్యం" అని సలహా ఇస్తుంది.ఉత్తరుడు మొదట ఒక పేడిని సారథిగా తీసుకువెళ్ళడానికి సంకోచించినా, సోదరి ఉత్తర, సైరంధ్రి ప్రోద్బలంతో అంగీకరిస్తాడు. బృహన్నల (అర్జునుడు) సారథిగా, ఉత్తర కుమారుడు యుద్ధానికి బయలుదేరతాడు. దూరంగా సముద్రంలా ఉన్న కౌరవ సైన్యాన్ని, భీష్మ-ద్రోణాది మహారథులను చూసి, ఉత్తర కుమారునికి గుండె ఆగిపోయినంత పనవుతుంది. భయంతో వణికిపోతూ, రథం దిగి పారిపోవడానికి ప్రయత్నిస్తాడు. బృహన్నల నవ్వి, అతడిని పట్టుకుని, "భయపడకు, నువ్వు రథం నడుపు, నేను యుద్ధం చేస్తాను" అని ధైర్యం చెప్పి, రథాన్ని శ్మశానం వైపు ఉన్న జమ్మిచెట్టు వద్దకు పోనిమ్మంటుంది.అక్కడ, రథం ఆపి, ఉత్తర కుమారుడిని చెట్టెక్కి, ఆ శవ రూపంలో ఉన్న మూటను తీసుకురమ్మంటుంది. ఉత్తరుడు భయంతో నిరాకరించగా, బృహన్నల తానే చెట్టెక్కి, ఆయుధాలను కిందకు దించుతుంది. దేవతా వస్త్రాలతో ఉన్న ఆ దివ్యమైన ఆయుధాలను చూసి ఉత్తరుడు ఆశ్చర్యపోతాడు. అప్పుడు బృహన్నల, "రాకుమారా! నేను పేడిని కాను. నేను పాండు పుత్రుడనైన అర్జునుడిని. వీరు నా సోదరులు" అని తమ నిజ స్వరూపాలను వెల్లడిస్తుంది. అర్జునుడిని చూసి ఆశ్చర్యపోయిన, ఆనందించిన ఉత్తరుడు, అతనికి నమస్కరిస్తాడు.అర్జునుడు తన గాండీవాన్ని చేతబూని, దేవదత్త శంఖాన్ని పూరిస్తాడు. ఆ శంఖారావం వినగానే, కౌరవ సేనలో కలకలం రేగుతుంది. ధర్మరాజు ఇచ్చిన సంకేతం ప్రకారం, శబ్దాన్ని బట్టి అది అర్జునుడే అని ద్రోణుడు గుర్తిస్తాడు. "దుర్యోధనా! మన లెక్క ప్రకారం, వారి అజ్ఞాతవాస కాలం నిన్నటితో పూర్తయింది. అర్జునుడు ఇప్పుడు బహిర్గతమైనా, వారు ఒప్పందాన్ని ఉల్లంఘించినట్లు కాదు" అని ద్రోణుడు, భీష్ముడు చెబుతారు. కానీ దుర్యోధనుడు వినడు.అర్జునుడు, ఉత్తర కుమారుడిని సారథిగా చేసుకుని, కౌరవ సైన్యంపై విరుచుకుపడతాడు. మొదట కృపాచార్యుడిని, తర్వాత ద్రోణాచార్యుడిని ఓడించి, వారికి నమస్కరించి ముందుకు సాగుతాడు. తనను అడ్డగించిన కర్ణుడిని తీవ్రంగా గాయపరిచి, యుద్ధభూమి నుండి పారిపోయేలా చేస్తాడు. చివరగా, భీష్మ పితామహునితో పోరాడతాడు. చివరకు, తన సమ్మోహనాస్త్రాన్ని ప్రయోగించి, భీష్ముడు తప్ప మిగిలిన సైన్యం మొత్తాన్ని నిద్రపుచ్చుతాడు. ఆ అస్త్రం నుండి భీష్ముడిని ఎలా తప్పించాలో అర్జునుడికి తెలుసు. సైన్యం నిద్రిస్తుండగా, ఉత్తర కుమారుడితో, "వెళ్లి, దుర్యోధనుడు, కర్ణుడు వంటి వారి ఉత్తరీయాలను తీసుకురా. వాటిని రాకుమారి ఉత్తరకు బొమ్మలు చేసుకోవడానికి ఇద్దాం" అని చెప్పి, వారిని అవమానించి, గోవులన్నింటినీ మళ్ళించుకుని, విజయగర్వంతో రాజధానికి తిరిగి వస్తాడు. ఈ విజయం అంతా ఉత్తర కుమారుడిదేనని ప్రచారం చేయమని చెబుతాడు.అజ్ఞాతవాస పరిసమాప్తి మరియు అభిమన్యుని వివాహంవిజయంతో తిరిగి వచ్చిన ఉత్తర కుమారుడికి, ప్రజలు బ్రహ్మరథం పడతారు. విరాట మహారాజు, దక్షిణ దిక్కున విజయం సాధించి తిరిగి వచ్చి, ఉత్తర దిక్కున కూడా విజయం లభించిందని తెలిసి ఆనందంతో ఉప్పొంగిపోతాడు. తన కొడుకు పరాక్రమాన్ని పొగుడుతూ, కంకుభట్టుతో పాచికలు ఆడటానికి కూర్చుంటాడు. "చూశావా కంకా! నా కొడుకు బృహన్నల సహాయంతో కౌరవులను ఓడించాడు" అని అంటాడు. అందుకు కంకుడు (ధర్మరాజు), "రాజా! సారథిగా బృహన్నల ఉన్నప్పుడు, విజయం లభించడంలో ఆశ్చర్యం ఏముంది?" అని అంటాడు.తన కొడుకును పొగడకుండా, ఒక పేడిని పొగిడినందుకు కోపంతో విరాటుడు, చేతిలోని పాచికలను కంకుభట్టు ముఖంపై విసురుతాడు. ఆ దెబ్బకు, అతని ముక్కు నుండి రక్తం కారుతుంది. ఆ రక్తం నేలపై పడకముందే, సమీపంలో ఉన్న సైరంధ్రి (ద్రౌపది), పరుగున వచ్చి ఒక పాత్రలో ఆ రక్తాన్ని పడుతుంది. ధర్మరాజు రక్తం నేలపై పడితే, ఆ రాజ్యం నాశనమవుతుందని ఆమెకు తెలుసు. ఇంతలో, ఉత్తర కుమారుడు అక్కడికి వచ్చి, జరిగిన దానికి చింతించి, "తండ్రీ! మీరు పొరబడ్డారు. కౌరవులను ఓడించింది నేను కాదు, దేవపుత్రుడైన అర్జునుడు" అని అసలు నిజాన్ని వెల్లడిస్తాడు.మరుసటి ఉదయం, పాండవులు తమ నిజ స్వరూపాలలో విరాటుని సభలో ప్రవేశిస్తారు. వారిని చూసిన విరాటుడు, ఆశ్చర్యంతో, ఆనందంతో, తాను చేసిన అపచారానికి సిగ్గుతో వారి పాదాలపై పడి క్షమించమని వేడుకుంటాడు. పాండవులు అతడిని ఓదార్చి, తాము ఒక సంవత్సరం పాటు తమకు ఆశ్రయం ఇచ్చి కాపాడినందుకు కృతజ్ఞతలు తెలుపుతారు.విరాట మహారాజు, ఆ బంధుత్వాన్ని మరింత పటిష్టం చేసుకోవడానికి, తన కుమార్తె ఉత్తరను అర్జునుడికి ఇచ్చి వివాహం చేయాలని ప్రతిపాదిస్తాడు. అందుకు అర్జునుడు వినయంగా, "రాజా! నేను ఆమెకు ఒక సంవత్సరం పాటు గురువుగా ఉన్నాను. గురువు తండ్రితో సమానం. ఉత్తర నాకు కుమార్తె వంటిది. కానీ, ఈ సంబంధం నాకు సమ్మతమే. నా కుమారుడు, సుభద్రాదేవి పుత్రుడైన అభిమన్యుడు ఉన్నాడు. అతడికి ఉత్తరను ఇచ్చి వివాహం జరిపిస్తే, ఈ బంధం చిరస్థాయిగా నిలుస్తుంది" అని అంటాడు.అందరూ ఈ ప్రతిపాదనకు ఆనందంగా అంగీకరిస్తారు. ద్వారక నుండి శ్రీకృష్ణుడు, బలరాముడు, సుభద్ర, అభిమన్యుడు మరియు ఇతర యాదవులను ఉపప్లావ్య నగరానికి (విరాట నగరం సమీపంలోనిది) పిలిపిస్తారు. అక్కడ, ఉత్తర-అభిమన్యుల వివాహం అత్యంత వైభవంగా జరుగుతుంది. ఈ వివాహంతో, పాండవులకు మత్స్య, యాదవ రాజ్యాల అండ లభించి, వారి బలం ఇనుమడిస్తుంది.ఈ విధంగా, విరాట పర్వం పాండవుల అజ్ఞాతవాస విజయం, కీచకుని వంటి దుష్టుల సంహారం, మరియు ఉత్తర-అభిమన్యుల వివాహంతో ముగుస్తుంది, రాబోయే కురుక్షేత్ర సంగ్రామానికి రంగం సిద్ధం చేస్తుంది.